ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

ΣΕ ΕΝΑ ΘΕΡΜΟΤΕΡΟ ΠΛΑΝΗΤΗ

Πληθυσμοί αποδεκατίζονται, καθώς τεράστιες εκτάσεις ερημοποιούνται.
Οι δασικές ζώνες αναφλέγονται.
Η στάθμη των ωκεανών ανεβαίνει, καταβροχθίζοντας παράκτιες εκτάσεις.
Οι πάγοι λιώνουν και το νερό λείπει, ενώ οι τροπικές επιδημίες μεταναστεύουν.
Να πώς προβλέπεται η ζωή στους κατά έξι βαθμούς θερμότερο πλανήτη, το ενδιαφέρον και πολυσχολιασμένο βιβλίο του ακτιβιστή, δημοσιογράφου και συγγραφέα Μαρκ Λίνας, που είναι ενδεικτικό της στροφής στον τρόπο που η παγκόσμια κοινότητα σκέφτεται για το κλίμα και, κατά προέκταση, για το μέλλον της ζωής.
Οι προβληματισμοί γύρω από το περιβάλλον και το μέλλον της ανθρωπότητας δείχνουν ότι γίνεται πλέον κατανοητή σε βάθος η σύνδεση της κλιματικής αλλαγής με την οικονομία και συνεπώς με την πολιτική.
Το λιώσιμο των παγετώνων στους Πόλους και σε πολλές ορεινές περιοχές (Ιμαλάια, Άνδεις, Κιλιμάντζαρο, Άλπεις), οι ιδιαίτερα θερμοί χειμερινοί μήνες, η πύκνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων, η παρατεταμένη ανομβρία, η καλπάζουσα ερημοποίηση στις φτωχότερες ζώνες του πλανήτη, η αλλαγή συμπεριφοράς των ωκεάνιων ρευμάτων, αλλά και ποικίλες τοπικού χαρακτήρα αποκλίσεις από τα συνήθη κλιματικά πρότυπα έχουν ενσπείρει σοβαρές ανησυχίες ότι οι περιβαλλοντικές αλλαγές είναι απρόβλεπτες.
Στο μεταξύ πληθαίνουν οι επιστημονικές ενδείξεις ότι οι επιπτώσεις της- αναμφιβόλως πλέον ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής- είναι πολύ πιο σύνθετες από ό,τι γενικώς θεωρούσαμε μέχρι σήμερα και μάλιστα πως αφορούν το σύνολο της βιόσφαιρας.
Ο Λίνας το αποδεικνύει με πληθώρα στοιχείων, αξιοποιώντας στο έπακρο τα ποικίλα διαθέσιμα σενάρια και τις επιστημονικές εργασίες, που βασίζονται σε μοντέλα προσομοίωσης του κλίματος. Ακόμη, χρησιμοποιεί μελέτες που ερευνούν παρελθούσες γεωλογικές περιόδους, οι οποίες προσομοιάζονται με τα πιθανά μελλοντικά σενάρια συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου και την αντίστοιχη άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά ένα έως και έξι βαθμούς Κελσίου.
Ο πλημμυρισμός νησιωτικών και παράκτιων περιοχών, λόγω της ανερχόμενης στάθμης της θάλασσας, η μείωση της βιοποικιλότητας, η αλλαγή τουριστικών ζωνών (και εποχών), οι επιπτώσεις στη γεωργία και τη δασοκομία, οι φυσικές καταστροφές, η επέκταση ποικίλων μολυσματικών ασθενειών, η συρρίκνωση των αλιευτικών αποθεμάτων, οι μαζικές μεταναστεύσεις και η επιτάχυνση της εδαφικής διάβρωσης είναι προφανές πλέον ότι έχουν άμεσες επιπτώσεις στο παραγωγικό μας σύστημα.
Μάλιστα όλες οι προβλέψεις κατατείνουν στο συμπέρασμα ότι οι επιπτώσεις αυτές θα γίνουν πολύ περισσότερο αισθητές στις ζώνες της υπανάπτυξης, της φτώχειας και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης- περιλαμβανομένης της Μεσογείου.
Ωστόσο, από την πύκνωση των ενδείξεων και διαπιστώσεων μέχρι το πέρασμα στην αξιόπιστη πολιτική πρακτική, η απόσταση δείχνει μεγάλη όσο ποτέ και αυτό γίνεται μάλλον σαφές στο βιβλίο.
Το διστακτικό και ανεπαρκές Πρωτόκολλο του Κιότο δεν αγγίζει χώρες που, είτε λόγω πληθυσμιακού βάρους (Ινδία, Κίνα, Ινδονησία), είτε λόγω επιπέδου ανάπτυξης (Αυστραλία, Ιαπωνία, Βραζιλία), θα όφειλαν να κάνουν πολλά προς την κατεύθυνση της ενεργειακής εξοικονόμησης και της υποκατάστασης των ορυκτών καυσίμων.
Μπορούμε άραγε να ξαναγίνουμε πολιτικά ενεργοί πριν η κλιματική αλλαγή προκαλέσει την κατάρρευση του πολιτισμού μας;
Ο Λίνας προσποιείται κάποιας μορφής αισιοδοξία, που πάντως δεν προβάλλει ως ιδιαίτερα πειστική, παρά το γλαφυρό και διδακτικό ύφος του βιβλίου.
Ίσως απομένει η, φιλοσοφικής τάξεως, διαπίστωση ότι η ανθρωπότητα ιστορικά επιλύει τα ζητήματα που θέτει στον εαυτό της.
Ωστόσο η ελπίδα υπάρχει ότι παρά τη διάχυτη διστακτικότητα της διεθνούς σκηνής, παρά τον ενεργειακό οπορτουνισμό και τις απόπειρες χρησιμοποίησης του κλίματος για άντληση στρατηγικών οικονομικών πλεονεκτημάτων, πολύ σύντομα θα βρισκόμαστε στο σημείο εκείνο όπου η κλιματική αλλαγή θα πάψει να θεωρείται ανεξάρτητη μεταβλητή και θα ενσωματωθεί ικανοποιητικά στη διαδικασία λήψης των πολιτικών αποφάσεων.
Αλλά φυσικά τούτο προϋποθέτει την ισχυροποίηση των κοινωνικών εκείνων δυνάμεων που αγωνίζονται για μια πράσινη οικονομία.
Ο Λίνας μάς θυμίζει ότι το περίπλοκο πλέγμα των Διεθνών Περιβαλλοντικών Συμφωνιών δεν αγγίζει οικονομικούς τομείς με εξέχουσα συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπως λ.χ. η γεωργία, οι μεταφορές και ο οικιακός τομέας.
Αντιθέτως, οδεύουμε λ.χ. προς περισσότερο ενεργιοβόρα οχήματα και πολλαπλασιασμό των αεροπορικών μετακινήσεων, ενώ τα δημόσια μέσα μεταφοράς διεθνώς αποσαθρώνονται υπέρ της ιδιωτικής αυτοκίνησης.
Παρά την αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος σε ορισμένες χώρες (Δανία, Γερμανία, Ινδία), οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.) παραμένουν ο φτωχός συγγενής και, μάλιστα, όπως φάνηκε στην περίφημη Διάσκεψη Κορυφής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ (2002), ο πάλαι ποτέ Τρίτος Κόσμος εξακολουθεί να τις βλέπει με καχυποψία ή, χειρότερα, τις θεωρεί ένα νέο είδος συνωμοσίας της Δύσης κατά της τεχνολογικής και υλικής του ανάπτυξης.
Σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, δείχνει μάλλον απομονωμένη, αμήχανη και ανίκανη να επιβάλλει το όποιo περιβαλλοντικό της πρόσωπο στο γεωπολιτικό στίβο, πόσο μάλλον να
αναδιαρθρώσει αποφασιστικά την παραγωγική της βάση.
Θυμίζουμε ότι το Ενεργειακό Πακέτο που παρουσιάσθηκε στις αρχές του 2007 δείχνει άτολμο, εσωστρεφές και πλήρες άγχους να διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα της ενεργειακής αγοράς, ενώ η- από μόνη της ανεπαρκής- ικανοποίηση της μονομερούς δέσμευσης για μείωση κατά το ένα πέμπτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ως το 2020 δείχνει αμφίβολη.
Η κάλυψη της ενεργειακής ζήτησης από ανανεώσιμες πηγές κατά 20% μπορεί ενδεχομένως να επιτευχθεί σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά είναι βέβαιο ότι τα όποια οφέλη θα υπερκερασθούν από τη διόγκωση των μεταφορών, της οικιακής κατανάλωσης και της βιομηχανικής παραγωγής.

2008